Klimaatverandering op Spitsbergen

Bron: WWF

Het Noordpoolgebied – oftewel het Arctisch gebied – is een oceaan, bedekt met een spectaculair pak ijs en omringd door land. Met een oppervlakte van 33,5 miljoen km2 (maar liefst zo’n 20% van het aardoppervlak) is het de grootste aaneengesloten wildernis van het noordelijk halfrond.

IJsbeer en Inuit

Dit is het ruige leefgebied van onder andere de ijsbeer, de Groenlandse walvis, de narwal, de zadelrob en de walrus. Maar ook van 3,8 miljoen mensen, waaronder inheemse volken met eigen culturen, zoals de Inuit (Eskimo’s) en de Samen (Lappen). Mens en dier volgen hier de extreme seizoenswisselingen. In de donkere winters gaan het ijs en de sneeuw op het land naadloos over in het zee-ijs. Al het leven spaart zijn krachten om te overleven. In de zomers, als de zon niet onder gaat, gonst het op en onder het ijs en op de toendra’s van het leven. In een paar maanden tijd staat het leven in het Noordpoolgebied 24/7 in het teken van voortplanting, eten en gegeten worden.

Olie- en gasvoorraden

De geografische noordpool en de omringende Arctische Zee zijn strikt genomen ‘open zee’, niemandsland dat valt onder het internationaal zeerecht (United Nations Convention on the Law of the Sea, UNCLOS). Omringende landen – Noorwegen, Zweden, Finland, Denemarken (Groenland), IJsland, Canada en Rusland  – maken momenteel afspraken over de grenzen van de zeebodem. Zo breiden zij hun Exclusieve Economische Zones uit en kunnen zij aanspraak maken op de grote olie- en gasvoorraden die naar verwachting in het Arctisch gebied voorradig zijn. Met het smelten van het zee-ijs komen deze delfstoffen steeds meer binnen bereik.

BEDREIGINGEN VOOR DE NOORDPOOL

Het noordpoolgebied ziet er misschien wel ruig en onverwoestbaar uit, maar in werkelijkheid is de natuur er heel kwetsbaar. Er kunnen maar weinig

dier- en plantensoorten in de extreme kou leven. Valt er een diersoort weg, dan is de voedselketen direct verstoord en is het ook niet meer te herstellen. Als bijvoorbeeld krill (superkleine garnaalachtigen) verdwijnt, dan hebben onder meer kabeljauw, haring en de Groenlandse walvis nauwelijks voedsel meer.

Smeltend ijs

Er dreigt veel te veranderen in het noordpoolgebied. Door de opwarming van de aarde smelt het zee-ijs. Dat heeft grote gevolgen voor de mensen en dieren die er leven. Zo is de ijsbeer afhankelijk van zee-ijs om te kunnen jagen. Zonder dit ijs kan hij zijn vetreserves voor de winter onvoldoende aanvullen.

Ironisch genoeg stijgt de temperatuur op de noordpool twee keer zo snel als op de rest van de aarde. Dat komt omdat een slinkende ijskap steeds minder zonlicht weerkaatst. Het zonlicht wordt dan juist geabsorbeerd en omgezet in warmte, waardoor het ijs nog sneller smelt (het ‘albedo-effect’).

Olie- en gaswinning, visserij en scheepvaart

Dankzij het smeltende ijs wordt de Arctische zee toegankelijk voor olie- en gaswinning. Ook kunnen vrachtschepen en visserijschepen makkelijker door het gebied varen. Maar boringen en scheepvaart in het extreme noordpoolklimaat zijn risicovol en bij een ongeluk zijn de gevolgen niet te overzien. Reddingsoperaties zijn in het afgelegen, ruige gebied heel lastig en er is geen techniek voorhanden om olievervuiling onder deze omstandigheden op te ruimen. Ook geven boringen en scheepvaart flinke geluidsoverlast. Door herrie onder water kunnen zeezoogdieren gedesoriënteerd raken en niet meer met elkaar communiceren.

Beschermde gebieden

Dat betekent dat we voor sommige gevoelige plekken zogenaamde no-go-zones willen instellen – bijvoorbeeld gebieden waar de ijsberen overwinteren en waar hun jongen geboren worden. Om die gebieden goed in kaart te brengen doen we veel onderzoek naar onder andere de ijsbeer en zijn leefgebied. Met die kennis kunnen we ook helpen om mens-ijsbeerconflicten te voorkomen. Die komen steeds vaker voor, nu de ijsbeer zijn leefgebied op ijs verliest en naar land uitwijkt waar ook lokale gemeenschappen leven.

Duurzame visserij en jacht

Om overbevissing tegen te gaan lobbyen we bij overheden, visserij-industrie en lokale bevolking voor duurzame visserij. Veertig jaar geleden tekenden landen waar de ijsbeer voorkomt het ‘ijsbeerverdrag’ waarin de jacht op de dit machtige pooldier werd gereguleerd. Sindsdien is de populatie sterk verbeterd.